ระบบต่างๆ ในร่างกายที่ทำให้เรามีชีวิตที่ปกติสุขได้ ที่สำคัญๆมีด้วยกัน 3 ระบบ คือ ระบบประสาท ระบบฮอร์โมนหรือต่อมไร้ท่อ และระบบภูมิคุ้มกัน

ระบบภูมิคุ้มกัน ทำงานอย่างไร

ระบบภูมิคุ้มกัน (Immunity) เป็นระบบที่เกี่ยวข้องกับเซลล์และเนื้อเยื่อจำนวนมากทั่วร่างกาย มีการส่งสัญญาณโดยการใช้สื่อทางชีวเคมี เช่นไซโตไคน์ (Cytokines) ชนิดต่างๆ และสาร histamine ทำหน้าที่ป้องกันร่างกายจากสิ่งแปลกปลอมภายนอกรวมทั้งสิ่งแปลกปลอมที่เกิดขึ้นจากการสังเคราะห์ของร่างกายเอง  กลไกของร่างกายจะมีการตอบสนอง โดยการสร้างสารที่เรียกว่า แอนตี้บอดี้ (Antibody) ซึ่งเป็นการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันแบบสารของเหลวเรียกว่า humoralmediated immunity (HMI) อีกรูปแบบหนึ่ง คือ การตอบสนองทางภูมิคุ้มกันแบบเซลล์ เรียกว่า cell mediated immunity (CMI) โดยการใช้ไซโตไคน์เป็นหลัก  แต่ทั้งสองระบบก็ทำงานเชื่อมโยงกันอย่างใกล้ชิดเพื่อกำจัดสิ่งแปลกปลอมออกจากร่างกาย

การตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่มากเกินไป…ที่มาของโรคภูมิแพ้

อย่างไรก็ตาม การตอบสนองทางภูมิคุ้มกันนี้ อาจจะมีความผิดปกติเกิดขึ้นได้ซึ่งสามารถจำแนกได้เป็น 2 ชนิด คือ

(1) มีการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่น้อยเกินไปเรียกว่า ภูมิคุ้มกันต่ำ หรือ ไม่มีเลย ที่พบได้ในโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง

และ (2) ความผิดปกติอีกชนิดหนึ่ง คือ มีการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันมากเกินไป เรียกว่าภูมิไวเกิน (Hypersensitivity) หรือ ภูมิแพ้ (Allergy)

โรคภูมิแพ้ คือ การตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่ไม่เหมาะสมของร่างกายซึ่งอาจจะเกิดได้ทั้งแบบสารเหลว (HMI) และแบบเซลล์ (CMI) เช่น กรณีการแพ้ยา  ถ้าเกิดการตอบสนองของภูมิคุ้มกันผิดปกติทั่วระบบของร่างกายจะนำมาซึ่งการช็อคและเสียชีวิตได้  แต่ถ้าเกิดขึ้นบริเวณใดบริเวณหนึ่งของร่างกายก็จะแสดงความผิดปกติออกมาเฉพาะบริเวณนั้นๆ

การตอบสนองของภูมิคุ้มกันที่ผิดปกตินี้ สามารถแบ่งออกได้เป็น 4 ประเภท คือ

ชนิดที่ 1 เมื่อผู้ป่วยสัมผัสหรือได้รับสารที่ทำให้เกิดการแพ้ หรือ allergen ร่างกายจะผลิตแอนตี้บอดี้ชนิด lgE ไปจับสารแพ้นั้น แล้วไปกระตุ้นเซลล์ที่เรียกว่า mast cell ให้มีการปล่อยสาร histamine ออกมา ทำให้เกิดอาการต่างๆ ขึ้นได้ทั้งแบบทั่วร่างกายและแบบเฉพาะที่ เช่น การแพ้ยา แพ้ฝุ่นละอองของฟางข้าวอาจจะทำให้เกิดอาการหอบหืดได้ หรือการแพ้อาหารต่างๆ เช่น อาหารทะเล เป็นต้น

ชนิดที่ 2 คือโรคภูมิแพ้ที่มีการตอบสนองของแอนตี้บอดี้ต่อสารแพ้ที่อยู่บนผิวเซลล์โดยกระตุ้นให้เซลล์เม็ดเลือดขาวมาทำปฏิกิริยา ทำให้เซลล์แตกตัว เช่น การให้เลือดผิดหมู่หรือกรุ๊ปเลือดไม่เข้ากัน การแตกของเม็ดเลือดแดงของเด็กที่อยู่ในครรภ์ หรือการเป็นโรคโลหิตจางจากการมีเม็ดเลือดแดงแตกตัว (Hemolyticanemia)

ชนิดที่ 3 คือ โรคภูมิแพ้ชนิดที่มีการจับกันของสารแพ้และแอนติบอดี้ที่ร่างกายผลิตขึ้น เกิดเป็นสารชีวโมเลกุลเชิงซ้อน (immune complex) ที่ไปกระตุ้นให้มีเม็ดเลือดขาวมาอยู่ที่บริเวณเนื้อเยื่อต่างๆ เป็นจำนวนมาก เช่น ที่หลอดเลือด หรือ ไต ก่อให้เกิดการอักเสบอย่างต่อเนื่องและเรื้อรังจนในที่สุดก็ทำลายเนื้อเยื่อต่างๆ เหล่านั้นได้

ชนิดที่ 4 เป็นโรคภูมิแพ้ที่เกิดจากการทำงานผิดปกติของระบบตอบสนองทางภูมิคุ้มกันแบบเซลล์โดยที่เซลล์เม็ดเลือดขาวได้ปล่อยสารต่างๆ เช่น ไซโตไคน์ ที่เป็นสื่ออักเสบจำนวนมากทำให้เกิดการอักเสบแบบเรื้อรังได้ เช่น การเป็นลมพิษ

ใช้เซซามินยับยั้งการอักเสบ คือ วิธีบำบัดโรคภูมิแพ้อย่างได้ผลโดยไม่ใช้ยา

เราสามารถหลีกเลี่ยงอาการภูมิแพ้ได้โดยการงด หรือป้องกันตัวเองจากสารแพ้ต่างๆ เมื่อมีอาการแพ้เกิดขึ้น อาจเกิดอาการอักเสบตามมารวมทั้งการหายใจไม่ออก ผื่นคันขึ้นทั้งตัวหรือเฉพาะที่

จากการศึกษาวิจัยพบว่า สารสกัดจากงาดำ ที่เรียกว่า เซซามินสามารถช่วยยับยั้งการอักเสบได้ โดยไปยับยั้งเอ็นไซม์ delta-5 desa turase และยังไปยับยั้งการออกฤทธิ์ของไซโตไคน์ชนิด Interlekin-1 Beta อีกด้วย ดังนั้น อาหารเสริม ครีมบำรุงผิวต่างๆ ที่มีส่วนผสมของเซซามินน่าจะใช้ในการดูแลเรื่องภูมิแพ้ไวได้เป็นอย่างดี