ปัจจุบันหลายคนมักจะซื้อวิตามิน โดยซื้อวิตามินชนิดต่างๆ มาเก็บไว้รวมๆ กัน บางครั้งวิตามินเหล่านั้นเปลี่ยนสภาพไปจากเดิม สีเปลี่ยนไป บางเม็ดเนื้อยาเริ่มยุ่ย กินยังไม่ทันหมดราคาก็แพง ทั้งนี้อาจจะเป็นเพราะว่าเก็บไม่ถูกวิธี

วิธีการเก็บรักษาที่ถูกต้องเพื่อให้วิตามินนั้นๆ มีสภาพดีอยู่ได้นาน ๆ ไม่เสื่อมสภาพได้ง่ายๆ คือ

1. เก็บไว้ในอุณหภูมิห้อง ไม่ควรเก็บไว้ในบริเวณที่ร้อนจัดหรือเย็นจัด ดูที่ฉลากถ้าไม่ได้บอกว่าเก็บในตู้เย็น ก็ไม่ควรเก็บในตู้เย็น เพราะการเก็บในตู้เย็นอาจจะทำให้วิตามินมีความชื้นได้และเสื่อมสภาพได้ง่าย ยกเว้นถ้าฉลากบอกว่าให้เก็บในตู้เย็น ก็ให้เก็บไว้ช่องหรือบริเวณที่ให้ความเย็นตามปกติ ไม่ควรใส่ไว้ในช่องแช่แข็ง

2. เก็บวิตามินไว้ในที่แห้ง วิตามินทั้งชนิดเม็ดหรือแคบซูลให้เก็บไว้ในที่แห้ง เพื่อหลีกเลี่ยงบริเวณที่มีความชื้น เช่น ใกล้กับห้องน้ำหรือห้องครัว เพราะความชื้นทำให้ลักษณะทางด้านกายภาพของวิตามินทั้งชนิดเม็ดและแคบซูลเปลี่ยนแปลงเสื่อมสภาพลงได้เร็ว หรือเก็บไว้ในตู้กับข้าว เนื่องจากในครัวส่วนใหญ่อากาศจะร้อนและมีความชื้นมาก ทำให้วิตามินเสื่อมสภาพได้ง่าย

3. เก็บวิตามินไว้ในที่ไม่มีแสงแดด ทั้งนี้เพราะแสงแดดมีผลต่อสภาพความคงทนของวิตามิน และแสงแดดยังทำลายสารที่เป็นองค์ประกอบทางด้านเคมีของวิตามินได้

4. ปิดฝาขวดให้สนิททุกครั้งที่เปิด เพราะอากาศ ความชื้น สามารถผ่านเข้าไปในขวดและทำลายประสิทธิภาพของวิตามินนั้นๆได้

5. ควรเก็บไว้ในขวดแก้ว เพราะขวดแก้วมีความคงทนต่อสารเคมีต่างๆ ของวิตามินได้ดีกว่าขวดที่เป็นพลาสติก หรือกล่องกระดาษแข็ง

6. ไม่ควรเก็บวิตามินหลาย ๆ ชนิดไว้ในขวดเดียวกัน เพื่อป้องกันเนื้อของวิตามินทำปฏิกิริยาต่อกัน และเพื่อป้องกันความสับสนในการกิน เพราะว่าวิตามินบางชนิดมีทั้งสี และรูปร่างคล้ายคลึงกัน

7. เก็บให้พ้นจากมือเด็ก เนื่องจากวิตามินบางอย่างมีลักษณะ สี รสชาติ คล้ายกับขนมหรือลูกกวาด เด็ก ๆ อาจจะเข้าใจผิดหยิบไปกินเอง ซึ่งอาจจะทำให้เกิดอันตรายต่อเด็กได้

วิตามินที่เสื่อมสภาพ

วิตามินที่เก็บไว้นานๆ ย่อมเสื่อมสภาพไปตามกาลเวลา บางชนิดเสื่อมสภาพเร็ว บางชนิดเสื่อมสภาพช้า วิตามินทั่วๆ ไปหากเก็บรักษาอย่างถูกก้อง จะเก็บได้นานประมาณ 2 – 3 ปี อย่างไรก็ตามก่อนจะนำมากินก็ให้สังเกต พิจารณาเสียก่อนว่าเสื่อมสภาพไปแล้วหรือยัง ทั้งนี้เพราะการกินวิตามินที่เสื่อมสภาพ นอกจากจะไม่ทำให้เกิดประโยชน์แล้วยังทำให้เกิดอันตรายต่อผู้กินอีกด้วย

วิธีสังเกตวิตามินว่าเสื่อมสภาพหรือยัง เช่น

1. วิตามินชนิดเม็ด ถ้าเสื่อมสภาพวิตามินจะเปลี่ยนสีไปจากเดิม สีซีด เม็ดแตกร่วนง่าย มีจุดด่าง มีราขึ้นที่เม็ดวิตามิน กลิ่นหืนหรือกลิ่นผิดปกติไปจากเดิม

2. วิตามินชนิดเม็ดเคลือบ เช่น วิตามินรวมประเภทต่างๆ เมื่อเสื่อมสภาพจะมีลักษณะเม็ดเยิ้ม เหนียว เนื้อนิ่ม

3. วิตามินชนิดแคบซูล เช่น วิตามิน อี เมื่อเสื่อมสภาพแคบซูลจะมีลักษณะบวมพอง มองเห็นชัดเจน หรือน้ำในแคลซูลเปลี่ยนสีต่างไปจากเดิม

4.วิตามินชนิดอิมัลชั่น สังเกตการเสื่อมสภาพจากเมื่อเขย่าแล้ว จะไม่รวมตัวเป็นเนื้อเดียวกัน มีลักษณะแยกเป็นชั้น หรือเขย่าแล้วไม่กระจายตัวดังเดิม ลักษณะข้นมาก กลิ่น สี และรสเปลี่ยนไป

5. วิตามินชนิดน้ำเชื่อม ส่วนใหญ่เป็นวิตามินสำหรับเด็ก ถ้าเสื่อมสภาพหมดอายุ จะมีลักษณะขุ่น ตกตะกอน สีเปลี่ยน กลิ่นบูดเปรี้ยวหรือรสเปรี้ยว

จากข้อแนะนำเหล่านี้ คงจะเป็นประโยชน์ในการที่จะเก็บรักษาวิตามินด้วยวิธีที่ถูกต้องรวมทั้งข้อสังเกตวิตามินที่เสื่อมสภาพ หมดอายุ ต้องทิ้ง เพราะเมื่อนำมากินจะเกิดโทษต่อร่างกายได้

บทความ โดย สุนทร ตรีนันทวัน
ผู้เชี่ยวชาญสาขาเทคโนโลยีการศึกษา สสวท.